Sekstantla Ölçülen Yüksekliğe Yapılacak Düzeltmeler Nelerdir?

Sekstantla ölçülen yüksekliğe yapılacak düzeltmeler aşağıdaki gibidir: 

1. SEXTANT’IN UZADE HATASININ BULUNUŞU ( INDEX ERROR )
a) Ufuktan rasat ile hata tespiti: Uzade kolu 0 (sıfır) dereceye getirildiği zaman büyük ayna ile küçük ayna birbirine paralel olmalıdır. Büyük ayna ile küçük aynanın birbirine paralel olmaması demek ufuk çizgisine küçük aynanın sırsız kısmından baktığımız zaman sırlı kısmından ufuk çizgisinin devamını görmeliyiz yani sırsız kısmındaki ufuk çizgisiyle sırlı kısmındaki ufuk çizgisi çakısık olmalıdır. Bu olay gök cisimleri içinde geçerlidir. Üste uzade kolunun 0 derecede büyük ayna ile küçük aynanın paralel olmaması nedeniyle küçük aynadaki sırlı ve sırsız kısımdaki görüntülerin çakısık olmamasından dolayı olusan hataya (IE) denir. IE değerini bulmak için küçük aynanın sırsız kısmından ufuk çizgisine bakılır, küçük aynadaki sırlı kısmındaki ufuk çizgisinin devamı sağlanır. Sextantla okuduğumuz bu değer bize (IE) değerini verir. Sextantla okuduğumuz değer artı yay kısmında ise sextant cismi gerçeğinden daha yüksekte ölçüyor demektir, dolayısıyla isareti (-) dir. Sextantla okuduğumuz değer asli yay kısmında ise sextant cismi gerçeğinden daha alçakta ölçüyor demektir dolayısıyla işareti (+) dır.

b) Günes çapının rasadı ile hata tespiti: Sextantla herhangi bir gök cisminin uzunluğuna ya dabüyüklüğünü ölçtüğümüz zaman sextant daima o gök cisminin gerçek büyüklüğünün iki katı bir sonuç ölçer.Bu prensibe dayanarak sextant ile güneşe bakarak güneşin hakiki görüntüsüne bir defa hayali görüntüsü altkenardan teğet durumuna getirilerek değer okunur.Bir defa da hayali görüntüsü hakiki günesin üstkenarından teğet alınarak değer okunur. Bu iki değerin toplamı bize günesin sextantla ölçülen çapını verir.Sextant daima gerçek değerinin iki katı bir sonuç ölçtüğü için bu değeri ikiye böldüğümüz zaman günesin gerçek çapını bulmus oluruz.

Almanakların günlük sayfalarında günesin yarı çapı verilmiştir. Rasadın doğruyapılıp yapılmadığını anlamak için almanaktan o güne ait güneşin yarı çapı bulunur. Güneşin bu yarı çapını bizim sextantla bulduğumuz sonuçla karşılaştırılır. Eğer sonuçlar farklı iserasad yanlış yapılmıştır, dolayısıyla tekrar rasad yapılır. Eğer sonuçlar aynı ise artı yay kısmında okuduğumuzdeğer ile asli yay kısmında okuduğumuz değerin farkının yarısı bize (IE) değerini verir.İşareti ise artı yaykısmında okunan değer, asli yay kısmında okunan değerden büyük ise (IE) değeri (+) işaretli olur.Asli yaykısmında okunan değer, artı yay kısmında okunan değerden büyük ise (IE) değeri (-) işaretlidir.

2. SEXTANT’IN ALET HATASININ BULUNUSU ( IC )
Sextant’ın alet hatası , uzade hatası ile fabrikasyon hatasının toplamına esittir.

3. SEXTANT YÜKSEKLİĞİNE ( IC ) DÜZELTMESİNİN UYGULANMASI
Sextant ile ölçtüğümüz gök cisminin ufuktan itibaren yüksekliğine (IC) değeri ile toplarız.Bulduğumuz bu değer ölçülen yükseklik yani (hs) değeridir.

4. GÖZ YÜKSEKLİĞİ HATASININ ( DİP ) BULUNMASI
Göz yüksekliği değeri ( m veya ft ) ile almanağın ‘’Açısal yükseklik düzeltme çizelgeleri‘’ başlığı altındaki çevren alçalımı bölümünden (DIP) düzeltmesi değerini buluruz.

5. ( hs ) DEĞERİNE ( DİP ) DÜZELTMESİNİN UYGULANMASI
Almanaktan bulunan (DIP) düzeltmesi (hs) değeri ile toplanır. Bulduğumuz bu değer görünen alet yüksekliği yani (ha) değeridir.

6. ( Main correction ) DEĞERİNİN BULUNMASI
Görünen alet yüksekliği (ha) değeri ile almanağın ‘’Açısal yükseklik düzeltme çizelgeleri‘’ başlığı altındaki günes, yıldızlar ve gezegenler bölümlerinden hangi gök cisminden rasat yapmışsak o bölüme girip ( main corr. ) değerini buluruz. Eğer ay’dan rasat yapmışsak kırılma yarıçap beraber, paralaks düzeltmesi için farklı özellik göstermesi nedeniyle ayrı uygulanır.

7. (ha) DEĞERİNE ( Main corr. ) DÜZELTMESİNİN UYGULANMASI
Almanaktan bulunan (Main corr.) düzeltmesi (ha) değeri ile toplanır. Bulduğumuz bu değer bize (ho) değerini verir.

8. EK KIRILMA DÜZELTMESİNİN BULUNMASI
Almanağın ‘’Açısal yükseklik düzeltme çizelgeleri-ek düzeltmeler‘’ başlığı altındaki sayfanın üst yarısına, sıcaklık miktarı ile üstten basınç miktarı ile yandan girip kesistirdiğimiz zaman sayfanın alt yarısına üstten gireceğimiz harfi buluruz. Sayfanın alt yarısına bu bulduğumuz harf değeri ile üstten,(ho) değeri ile yandan girdiğimiz zaman ek kırılma düzeltmesini (A.Ref) buluruz.

9. EK KIRILMA ( A.Ref ) DÜZELTMESİNİN ( ho ) DEĞERİNE UYGULANMASI
Almanaktan bulduğumuz ( A.Ref ) değeri ( ho ) değeri ile toplanır. Bulduğumuz bu değer bize gerçekrasadi yükseklik yani (HO) değerini verir.

a) KIRILMA ( REFRACTION ) DÜZELTMESİ : 
Rasat yaptığımız gündeki barometre ve termometre değerleri alınır. Almanaklarda ‘’ Açısal yükseklik düzeltme çizelgeleri - Ek düzeltmeler’’başlığı altında A4 sayfasında verilmistir. Bu cetvele üst bloktan ısı ve basınç ile girilerek kesişim noktasında bulunan kolon ve harfi ile ikinci bölüme inilerek (ho) ile yandan girilerek kırılma değeri bulunur. Bu düzeltme cetvellerde verilmiş işaretine göre uygulanmalıdır. ( 25 dereceden az açısal yükselimler olan gök cisimlerinden rasat yapmayınız)

b) YARI ÇAP ( SEMI DIAMETER ) DÜZELTMESİ : 
Çap gösteren gök cisimlerinin (Güneş , Ay) rasat yapılan güne ait yarıçap değerleri almanakların günlük sayfalarının alt kısmında verilmistir. (Ay ve Güneş'ten yapılan rasadın alt veya üst kenarından yapılması zorunludur.)

c) PARALAX (PARALLAX) DÜZELTMESİ : 
Ay’ın paralax düzeltmesi rasat yapılan günün GMT göre almanakta verilmis olan YP (Yatay paralax) değeri ile ay için ‘’Açısal yükseklik düzeltme çizelgelerinin‘’ alt bloğunun sağından ve görünen irtifa (AH) ile de üst sütundan girilerek, rasat alt kenardan yapılmış ise (A) sütünundan üst kenardan yapılmıs ise (Ü) sütunundaki paralax düzeltme değeri alınarak (Alt) düzeltmelerine toplanır. Ayın üst kenarından yapılan rasatlarında yükseklik değerinden daima (30 dk) çıkarılmalıdır.

Aşağıdaki resimde Ay-Güneş (alt kenar-üst kenar), gezegen ve yıldızlardan ölçülen sextant yüksekliğine yapılacak düzeltmeleri görebilirsiniz: