Güvertelerinde kereste yükü taşıyan gemilerin birçok kez doğru bağlama yapılmadığından kısmen ya da tamamen güverte yükünü kaybettiği, hatta gemi ve personelin can kaybına sebep olduğu yaşanmış felaketlerle bilinmektedir.
Güvertesinde kereste yükünü taşırken, istiflerken ve bağlarken geminin Cargo Securing Manual'ına, IMO Code of Safe Practice for Cargo Stowage And Securing ve IMO Code of Safe Practice for ships carrying Timber Deck Cargo kaynaklarındaki kurallara uygun yapıldığından emin olunmalıdır.
IMO Code of Safe Practice for ships carrying Timber Deck Cargo; 24m ve daha uzun, güvertesinde kereste yükü taşıyan gemilere aşağıdaki maddelere uymaları tavsiye edilir.
-Kereste tipi ve istifteki bütünlüğü
-Gemi tipi; kereste yükleme hattı var/yok
-Lashing aralığı, malzemenin kuvveti ve sefer sırasında kontrolü
-Yükün yüksekliği ve sabilite durumu
-Acil durumda güverte yükünü bilerek denize atma sistemleri
-Bill of loading; ambar yükü, güverte yükü
-Tüm iskandil, hava firarları ve ambar havalandırma kapaklarının ulaşılabilir olması
-Ambar kapaklarının ve ambar kaportalarının emniyetli bir şekilde kapatılmış ve deniz netasının eksiksiz yapılmış olması.
-Ambar kapakları, yük ve güverte üzerinde kar ve buz birikiminin önlenmesi
-Tüm güverte lashing malzemelerinin, babadalyaların vb. yükleme başlamadan önce hazırlanması
-Güverte yükünün hiçbir şekilde geminin emniyetli seyrini engellememesi
Kereste yükü çeşitleri
Başı kıçı düzgün şekil olmayan paket kereste yükü güverteye yüklenmemelidir. Genel olarak konuşmak gerekirse, sadece başı kıçı düzgün şekilli istiflenmiş paket yükler güverteye yüklenmelidir. Maalesef Uzak Doğu kereste ticaretinde, bir ucu düzgün diğer ucu ise düzgün olmayan paket kereste yüklerin taşınması talep edilmektedir. Mümkün olduğu kadar düzgün olmayan uçların en aza indirilmesi, istifin iç kısımlarına yerleştirerek yitik hacmi mümkün olduğunca önlenmesi sağlanmalıdır.
IMO Code of Safe Practice for ships carrying Timber Deck Cargo, paket kereste yüklerinin kemere istikametinde yüklenmesine müsaade etmez; bu şekilde istiflenen paket yüklerin gemi boyu istikametinde istiflenmiş paket yüklerin arasına konulması gerekir.
Kütükler çok çeşitli uzunluk ve çaplarda geminize gelebilir. Babadalyaların doğru kullanımı, hog lashing telleriyle desteklenmesi, bunlara ek olarak wiggle telleri ve doğru aralıklarla donatılmış zincir ya da tellerle emniyete alınması büyük önem arz etmektedir. Aşağıdaki resimde hog lashing kullanılmadan emniyete alınmış kereste yükünün ne hale geldiğini görebilirsiniz.
Kereste Yükleme Hattı
Birçok gemide normal yükleme hattına ek olarak özel kereste yükleme hattı da bulunur. Bu yükleme hattı, tüm güverteye deniz suyundan daha düşük özgül ağırlığa sahip kereste yükü yüklendiğinde, gemiye kazandıracağı ilave yüzdürme miktarına göre hesaplanır. Kereste yükleme hattı, geminin normal sigorta markalarından daha fazla yüklenmesine izin verir.
Kaptan ve charterer arasında birçok münakaşanın çıkmasına neden olan kereste yükleme hattı aşağıdaki şartlar sağlandığında geçerli olacaktır:
-Geminin kereste hattına kadar yüklenebilmesi için güvertesine yükleyeceği kereste yükünün doğru istiflenmesi ve emniyete alınması gereklidir.
-Kereste yükü mümkün olduğunca bir bütün halinde ve en az yaşam mahali yüksekliğinde olmalıdır. Bu 125 m ve daha uzun gemilerde güverte seviyesinden 2.3 metre yüksekliğe denk gelmektedir. 125 m den daha kısa gemiler ise en az güverte seviyesinden baş üstü seviyesine kadar eşit yükseklikte istifi ifade eder.
-Eğer kereste yükü güverteye üstte belirtilen yüksekliklerden daha az bir yüksekliğe kadar yüklenirse, tüm güverte boyunca istiflenemezse ya da tüm istif güverte eni genişliğinde olmazsa geminin kereste yükleme hattına kadar yüklemesine müsaade edilmez.
-Gemi üstte belirtilen istif kurallarına uyduğu sürece, ambarlarındaki yükün tipi ya da ağırlığına bakılmaksızın kereste yükleme hattına kadar yükleyebilir.
Lashingde (bağlama) kullanılan malzemenin kuvveti, sıklığı ve kontrolü
Güverte seviyesinden yüksekliği 4 metreyi geçmeyen istiflerde her paket kereste yükünün üzerinden araları 3 metreden az olmayan kemere istikametinde en az iki lashing elemanı geçmelidir.
Güverte seviyesinden yüksekliği 4 metreden fazla olan istiflerde bu aralık 1,5 metreden fazla olamaz.
Güverteye yüklenen kereste paketinin uzunluğu 3,6 metreden az ise lashing aralığı her paketin üzerinden en az iki lashing elemanı geçecek kadar azaltılmalıdır.
Kereste yükünün güvertede istifi sıkı ve bütün halinde olmalıdır.
Paket kereste yüklerinin güverteye yüklenmesinde babadalyaların kullanımı şart olmamasına rağmen, bazı ülkelerde gerekli bağlama şartları yerine getirilmediğinde babadalyaların kullanılması isteniyor. Babadalyaların kullanımı yükün lashingi (bağlanması) şartını hafifletmez ya da ortadan kaldırmaz.
Güvertede kütük taşındığında babadalyaların kullanılması şarttır ve babadalyalar arası hog lashing donatılması çok önemlidir. Zira, babadalyaların dayanıklılığı hog lashing tellerini geren kütüklerin ağırlığına bağlıdır. Babadalyalar hiçbir koşulda hog lashingsiz kullanılmamalıdır.
Lashingde kullanılacak tel ve zincirin nominal break load'u 13,6 ton-kuvvetten (133 kN) az olamaz. Radansa kullanılarak yapılmış bir kasanın tutma kuvveti telin NBLsinin %90'ından az olmaz, dolayısıyla 19 mm çapındaki 6x24 lük galveniz tel halat kodun gereksinimlerini karşılar.
Denizde tüm lashingler günlük olarak kontrol edilmeli, geminin hareketleri ve vibrasyon sonucu oluşan boşları alınmalıdır.
Yükün ağırlığı ve yüksekliği
Güverteye yüklenecek yükün ağırlığı güverte ve ambar kapaklarının maximum permissible load'unu geçmemelidir. Stabilite hesaplarının doğru yapılabilmesi için yükün gerçek ağırlığının bilinmesi çok önemlidir. Stabilite kitaplarında örnek olarak belli ağırlıkta verilmiş yük yüksekliğini kaptan ve charterer tüm yüklerin aynı yükseklikte aynı ağırlıkta olacağını var sayarlar. Bu varsayımın yanlış olduğu birçok ciddi olayla ispatlandı.
Gemi, kalkıştan itibaren tüm sefer boyunca oluşabilecek "worst stability case" (en kötü stabilite durumu) için güverte üzerindeki kereste yükünü, deniz suyu ile ıslandığında suyu emip ağırlaşacağından %10 arttırarak hesap yapmalıdır. Örneğin 4000 ton güvertesinde kereste taşıyan gemi en kötü stabilite durumu için 4400 ton olarak hesaplamalıdır. Bunun yanında sefer bölgesine göre aynı zamanda buz oluşma ihtimali varsa bu emniyet payı %20 olarak hesaplanmalıdır. O zamanda 4800 ton olarak hesaplanmalıdır. Yükleme limanından kalkışta bu kurala göre hesap yapılmaz. Bu kural sadece sefer boyunca en kötü stabilite durumu için uygulanır.
Kereste koduna göre güverteye yüklenecek kerestenin yoğunluğunun 1000 kg/m3 (tatlı su) ten az olacağı farz edilmiştir. Yalnız, Brezilyadan gelen gemilerin güverte yükü kaybı sonrası yapılan araştırmalar, taşınan kerestelerin yoğunluğu tatlı sudan fazla olduğunu gösterdi.
Güvertede taşınan 14 farklı kereste tiplerinden alınan numuneler sonucu %78 inin yoğunluğunun 1000 ile 1400 arasında olduğu, kalan %22 nin de ortalama yoğunluğunun 930 olduğu tespit edildi. Tüm numunelerin ortalama yoğunluğu ise 1080 olarak bulundu, bunun yanında deniz suyu ise 1025'dir.
Paket kereste yükünün ortalama yoğunluğu 600 kg/m3 civarındadır. Gemilerin stabilite kitaplarındaki örnek güverteye kereste yükleme hesaplarında baz alınan yoğunluk 400 kg/m3 dür. Gemi kötü hava koşullarında yükünün kayması sonucu bir tarafa aşırı yattığında bu yoğunluğu deniz suyundan az olan kereste yükü suda yüzecek, bu etkiyle geminin alabora olmasını engelleyecektir.
Stabilite kitabındaki örnek kereste yüklemesindeki aynı hacme daha ağır kereste yüklendiğinde, yükün ağırlığı %270 civarı artacak; ne geminin cargo securing manualindeki lashing standardı bu yükü emniyetle bağlayabilecek ne de bu yük aşırı yalpa durumunda geminin daha fazla yatmasını engelleyerek alabora olmasını önleyebilecektir.
Gemi zabitlerinin özellikle ambar içi yükleme tamamlandıktan sonra, güverteye kereste yüklemesi başladığında sık sık draft sörvey yaparak gemiye yüklenen yükün gerçek ağırlığını tespit etmesi, doğru stabilite hesabı yapılması açısından büyük önem arz etmektedir. Temmuz 1996'dan beri SOLAS gereği yükleyici (shipper) kaptanı güverte kereste yükünün doğru yoğunluğunu vermek zorundadır.
IMO kereste kodu, güvertesinde kereste taşıyan gemilerin GM değerinin, gemi eninin %3'ünden fazla olmaması tavsiye ediliyor. Örneğin eni 20 m olan bir gemi için GM değeri en fazla 0.60 metre olmalıdır. Bu değerden fazla bir GM, seyir sırasında çok sert yalpalara düşecek ve bu hızlı yalpalar lashingleri zorlayarak geminin emniyetini tehlikeye atacaktır.
Güverte Kereste Yükünün Yüksekliği
Güverteye kereste yüklemesi tropical ya da yaz yükleme hattında yapılacaksa aşağıdaki maddeler gözetilmelidir:
-Yükün yüksekliği köprü üstünden görüşü engellememelidir. IMO standardı köprü üstünden bakıldığında görülemeyen mesafe, iki gemi boyunu geçmemelidir. Panama Kanalında daha sıkı kurallar mevcuttur.
-Hiçbir durumda yüklenen yükün ağırlığı, güverte ya da ambar kapakların maximum permissible load sınırını geçmemelidir.
-Gemi baş tarafındaki kereste istifi, baş taraftan gelecek denizlere karşı sarkık şekilde istiflenmemelidir.
-Güverteye kereste yüklemesi kış yükleme hattında yapılacaksa güverte üzerindeki yükün yüksekliği gemi eninin 1/3'ünden fazla olamaz. Örneğin gemi eni 15 metre ise, güverteye yüklenecek kerestenin yüksekliği güverte seviyesinden itibaren 5 metreden fazla olamaz.
-Güverte seviyesinden kasıt ana güverte sacıdır. Ambar kapak seviyesinden yapılacak ölçümler yanlış ölçüm olacaktır ve bu ölçüme müsaade edilmemektedir.